کد مطلب:234495 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:212
درمانهای جراحی
این نوع معالجات در بیماریهائی به كار می رود كه مداوای آنها با خوردن و نوشیدن داروها و تزریق آنها مقدور نباشد.
پیشرفت شگرفی كه در این قرن در علوم پدید آمده، بخصوص در علم طب، تحول بزرگی به زندگی بشر داده و در سایه اكتشافات حیرت آور علوم، روش درمان به كلی عوض شده، حتی در ربع قرن اخیر بیشتر امراض در بعضی از كشورهای مترقی، به واسطه كشفیات جدید از بین رفته است.
داروهای زیادی كشف شده و برای معالجه بیماریهائی كه در گذشته علاجش مشكل بود از آن استفاده كرده اند كه مهمترین آنها ضد میكروبها، ضد زخمها و ضد عفونیها می باشد كه به میدان مبارزه با بیماریها آمده همچنین برای مبارزه با انواع بیماری سل از نیروی برق استفاده شده و بیمای مالاریا با اكتشافات جدید، تقریبا ریشه كن شده است.
با این همه روش معالجات فیزیكی همچنان به جای خود پایدار مانده است درمانهای فیزیكی كه حجامت نوعی از این قبیل درمانهاست هنوز مورد استفاده واقع می شوند این نوع درمانها در تاریخ پزشكی سابقه ی طولانی دارد كه شاید آغاز تاریخ پیدایش علم طب باشد.
ما در كتابهای طبی قدیم هم حمامهائی را در یونان می خوانیم كه پزشكان و حكماء و احیانا پیامبران گذشته مردم را به استفاده ی از آنها
[ صفحه 94]
توصیه می كرده اند.
عمل حجامت نیز از آن دسته درمانهاست كه با داشتن سابقه بسیار قدیم هنوز استفاده می شود و گذشتگان آن را مانند یك امر واجب تلقی می كردند در طب قدیم نام حجامت را با ابهت و درخشان می یابیم، چنانكه جالینوس می گوید: خون، بنده توست ولی نباید فراموش كنی كه اگر، مولائی بنده خویش را آزاد بگذارد، سرانجام با دست همان بنده از پای در خواهد آمد، پس توجه كن اگر دیدی این بنده تو (خون تو) صالح است، در بدنت نگاهش بدار و اگر دیدی به قتل تو كمر بسته (تو را بیمار و رنجور می كند) از خود دور كن.
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در این باره فرموده: حجامت كنید و نگذارید، طغیان خون شما را بكشد و امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرموده: حجامت مایه سلامتی تن و نیروی عقل می باشد.
و امام جعفرصادق علیه السلام فرموده: عمل حجامت برای گردش خون نافع است، اگر كسی به سر گیجه دچار شد حتما حجامت كند زیرا بهترین داروها حجامت و سعوط است. [1] .
حضرت رضا علیه السلام می فرماید: درمانها بر چهار نوع می باشند:
1 - حجامت كردن
[ صفحه 95]
2 - ضماد داشتن
3 - قی كردن
4 - اماله كردن
اما اهمیت حجامت به آن اندازه است كه طب جدید با داشتن این همه سلاح و نجهیزات برای مبارزه با بیماریها باز هم حجامت را از یاد نبرده است.
طب جدید درباره بسیاری از بیماریها حجامت را تجویز و گاهی هم ضروری و لازم می داند و آن را یك معالجه مؤثر معرفی می كند، طب جدید، حجامت را مورد استفاده قرار می دهد بخصوص در موقعی كه فشار خون به حد افراط پیش رود، پزشك فورا دستور فصد و حجامت می دهد یا هنگامی كه شریان مغزی پاره شود عمل حجامت یك معالجه صد در صد ضروری می باشد.
كتابهای طبی اغلبشان نام حجامت را ذكر كرده اند، در بیماریهای قلبی، كلیوی و بیماریهای موضعی و در بسیاری از امراض وریدی مانند بسته شدن خون در یك منطقه ی مخصوص (سكته ناقص) و در بیشتر بیماریهای چشم، از حجامت استفاده می شود.
اما فصد و خون گیری طبی كه از ملحقات حجامت هستند به نوبه ی خود فواید بسیاری دارند كه ما در فصلهای گذشته ی این رساله طی دستورهای غذائی متناسب با تحولات فصلی یادآور شدیم كه در موسم بهار بدن=
[ صفحه 96]
آدمی از آسایش و سكون چند ماهه خود در زمستان قدم به میدان فعالیت و حركت می گذارد، در این موقع، آنچه كه در موسم زمستان، در معده و روده ها و رگهای بدن جمع شده، به شخص سنگینی می كند، پس برای او لازم است كه خود را از سنگینی آنچه كه در درون خود دارد نجات دهد.
همچنین در ضمن دستورات قبلی استفاده از مسهل های نمكی را كه در پاك كردن جهاز هاضمه و كیسه صفرا بسیار سودمند هستند با تأكید بیان كردیم ولی در این جا به ضرورت عمل حجامت اشاره می كنیم.
هنگامی كه مسهلهای مختلف نتوانند، خون را از غلظت و كثافت و كندی حركتش برهانند، استفاده از حجامت یك عمل صد در صد لازم و واجب محسوب می شود و اینك لازم است كه اهمیت حجامت فنی را یادآور شویم.
حجامت نوعی فصد است (خون گیری) ولی فصد عادی نیست، زیرا از ورید خونی نمی گیرند بلكه از رگهای بسیار باریك و ریز بدن كه فقط با میكروسكوپ دیده می شوند، خون می گیرند.
امام علیه السلام در رساله خود فرموده: خلیفه بداند كه حجامت از رگهای باریك و پراكنده در عضلات، خون بیرون می آورد.
لذا امام علیه السلام با دقت و احتیاط خاصی حجامت را با مقتضیات مزاجی و ضرورتهای گوناگون، از هم جدا كرده و سودهای آن را برای هر كدام از
[ صفحه 97]
عضوها بیان می فرماید كه مثلا عمل حجامت از زیر گلو دردهای دهان را درمان می كند و لثه ها را از فساد ایمن می سازد.
امام علیه السلام در بیانات بسیار درخشان خود، عوامل و فواید حجامت را یكی پس از دیگری توصیف و بیان فرموده كه: مهمترین مرضهائی كه در اثر عمل حجامت درمان می شوند عبارتند از: درد دندانها، فساد لثه ها، خفقان قلب، اختلال عمل كلیه ها، ناراحتیهای مزمن مثانه، ناراحتیهای رحم، به هم خوردگی قاعده حیض (رگل)، جوشهای جلدی و دملها.
بعد هم به تشریح عمل حجامت و شرایط انجام این عمل پرداخته است و می فرماید: كه چگونه باید آلات و اسباب حجامت را آماده سازند و پس از انجام عمل، موضع حجامت و فصد را چگونه علاج كنند و به چه ترتیب حالت شخص خون گرفته را به صورت عادی بازگردانند.
امام علیه السلام در این مورد، از عطرها و روغنهائی نام برده كه اثرشان در تنظیم وضع عمومی بیمار انكار ناپذیر است.
امام علیه السلام در مورد فصد، آشكارترین و آلوده ترین رگهای بدن را به فصاد (خون گیر) نشان می دهند، مانند: حبل الذراع (رگهای زیر بازو)، باسلیق و قیقال، بعد هم دستور لازم قبل از فصد و بعد از فصد را توضیح می فرمایند.
درباره شرایط موسمی، شرایط فضائی، شرایط مزاجی و سایر عوامل دخیل را بیان می فرمایند و به دنبال این دستورات به غذاها و
[ صفحه 98]
نوشابه هائی كه برای بیمار پس از فصد و حجامت مفید می باشد اشاره می كنند، مانند مكیدن انار ملس، نوشیدن شربتهای گوارا و خوردن غذاهای مقوی ولی زود هضم و بعد استراحت روحی و جسمی و دوری جستن از فعالیت و حركات و دور نگهداشتن اعصاب از هیجانات.
آن حجامت فنی با توضیحی كه داده شد، امروز هم در علم طب مقام شامخی را داراست تا آنجا كه هنوز پزشكان جهان نتوانسته اند در درمان بعضی از دردها خود را از حجامت بی نیاز بدانند و گواه این سخن، كتابهای طبی امروز است كه در برنامه های درسی دانشجویان پزشكی قرار دارد.
اما اینكه گفته شده «عمل حجامت حملی زیان بخش است، زیرا بیمار را به (كم خونی) مبتلا می سازد» البته این سخن در جای خود درست است، اما با فرموده های امام علیه السلام اختلاف ندارد زیرا امام علیه السلام عمل حجامت را در مزاجهای مقتضی ضروری شمرده و در عین حال به عوارض حجامت كه روی ساق پا انجام شود اشاره كرده اند كه می فرمایند:
«نباید فراموش كرد كه خون گیری از ساق پا بدن را ضعیف و نحیف می سازد و گاهی پیش می آید كه در نتیجه این حجامتها غشهای شدید (سستی و بی حالی) به انسان دست می دهد».
پس ملاحظه كردید كه امام علیه السلام عمل حجامت را در شرایط مقتضی و
[ صفحه 99]
روی مزاجهای متناسب و اوقات معین با وسایل معمول دستور داده است كه مسلما این دستور شامل گروهی كه به كم خونی و ضعف مزاج مبتلا هستند نخواهد شد.
پیشرفت شگرفی كه در این قرن در علوم پدید آمده، بخصوص در علم طب، تحول بزرگی به زندگی بشر داده و در سایه اكتشافات حیرت آور علوم، روش درمان به كلی عوض شده، حتی در ربع قرن اخیر بیشتر امراض در بعضی از كشورهای مترقی، به واسطه كشفیات جدید از بین رفته است.
داروهای زیادی كشف شده و برای معالجه بیماریهائی كه در گذشته علاجش مشكل بود از آن استفاده كرده اند كه مهمترین آنها ضد میكروبها، ضد زخمها و ضد عفونیها می باشد كه به میدان مبارزه با بیماریها آمده همچنین برای مبارزه با انواع بیماری سل از نیروی برق استفاده شده و بیمای مالاریا با اكتشافات جدید، تقریبا ریشه كن شده است.
با این همه روش معالجات فیزیكی همچنان به جای خود پایدار مانده است درمانهای فیزیكی كه حجامت نوعی از این قبیل درمانهاست هنوز مورد استفاده واقع می شوند این نوع درمانها در تاریخ پزشكی سابقه ی طولانی دارد كه شاید آغاز تاریخ پیدایش علم طب باشد.
ما در كتابهای طبی قدیم هم حمامهائی را در یونان می خوانیم كه پزشكان و حكماء و احیانا پیامبران گذشته مردم را به استفاده ی از آنها
[ صفحه 94]
توصیه می كرده اند.
عمل حجامت نیز از آن دسته درمانهاست كه با داشتن سابقه بسیار قدیم هنوز استفاده می شود و گذشتگان آن را مانند یك امر واجب تلقی می كردند در طب قدیم نام حجامت را با ابهت و درخشان می یابیم، چنانكه جالینوس می گوید: خون، بنده توست ولی نباید فراموش كنی كه اگر، مولائی بنده خویش را آزاد بگذارد، سرانجام با دست همان بنده از پای در خواهد آمد، پس توجه كن اگر دیدی این بنده تو (خون تو) صالح است، در بدنت نگاهش بدار و اگر دیدی به قتل تو كمر بسته (تو را بیمار و رنجور می كند) از خود دور كن.
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در این باره فرموده: حجامت كنید و نگذارید، طغیان خون شما را بكشد و امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرموده: حجامت مایه سلامتی تن و نیروی عقل می باشد.
و امام جعفرصادق علیه السلام فرموده: عمل حجامت برای گردش خون نافع است، اگر كسی به سر گیجه دچار شد حتما حجامت كند زیرا بهترین داروها حجامت و سعوط است. [1] .
حضرت رضا علیه السلام می فرماید: درمانها بر چهار نوع می باشند:
1 - حجامت كردن
[ صفحه 95]
2 - ضماد داشتن
3 - قی كردن
4 - اماله كردن
اما اهمیت حجامت به آن اندازه است كه طب جدید با داشتن این همه سلاح و نجهیزات برای مبارزه با بیماریها باز هم حجامت را از یاد نبرده است.
طب جدید درباره بسیاری از بیماریها حجامت را تجویز و گاهی هم ضروری و لازم می داند و آن را یك معالجه مؤثر معرفی می كند، طب جدید، حجامت را مورد استفاده قرار می دهد بخصوص در موقعی كه فشار خون به حد افراط پیش رود، پزشك فورا دستور فصد و حجامت می دهد یا هنگامی كه شریان مغزی پاره شود عمل حجامت یك معالجه صد در صد ضروری می باشد.
كتابهای طبی اغلبشان نام حجامت را ذكر كرده اند، در بیماریهای قلبی، كلیوی و بیماریهای موضعی و در بسیاری از امراض وریدی مانند بسته شدن خون در یك منطقه ی مخصوص (سكته ناقص) و در بیشتر بیماریهای چشم، از حجامت استفاده می شود.
اما فصد و خون گیری طبی كه از ملحقات حجامت هستند به نوبه ی خود فواید بسیاری دارند كه ما در فصلهای گذشته ی این رساله طی دستورهای غذائی متناسب با تحولات فصلی یادآور شدیم كه در موسم بهار بدن=
[ صفحه 96]
آدمی از آسایش و سكون چند ماهه خود در زمستان قدم به میدان فعالیت و حركت می گذارد، در این موقع، آنچه كه در موسم زمستان، در معده و روده ها و رگهای بدن جمع شده، به شخص سنگینی می كند، پس برای او لازم است كه خود را از سنگینی آنچه كه در درون خود دارد نجات دهد.
همچنین در ضمن دستورات قبلی استفاده از مسهل های نمكی را كه در پاك كردن جهاز هاضمه و كیسه صفرا بسیار سودمند هستند با تأكید بیان كردیم ولی در این جا به ضرورت عمل حجامت اشاره می كنیم.
هنگامی كه مسهلهای مختلف نتوانند، خون را از غلظت و كثافت و كندی حركتش برهانند، استفاده از حجامت یك عمل صد در صد لازم و واجب محسوب می شود و اینك لازم است كه اهمیت حجامت فنی را یادآور شویم.
حجامت نوعی فصد است (خون گیری) ولی فصد عادی نیست، زیرا از ورید خونی نمی گیرند بلكه از رگهای بسیار باریك و ریز بدن كه فقط با میكروسكوپ دیده می شوند، خون می گیرند.
امام علیه السلام در رساله خود فرموده: خلیفه بداند كه حجامت از رگهای باریك و پراكنده در عضلات، خون بیرون می آورد.
لذا امام علیه السلام با دقت و احتیاط خاصی حجامت را با مقتضیات مزاجی و ضرورتهای گوناگون، از هم جدا كرده و سودهای آن را برای هر كدام از
[ صفحه 97]
عضوها بیان می فرماید كه مثلا عمل حجامت از زیر گلو دردهای دهان را درمان می كند و لثه ها را از فساد ایمن می سازد.
امام علیه السلام در بیانات بسیار درخشان خود، عوامل و فواید حجامت را یكی پس از دیگری توصیف و بیان فرموده كه: مهمترین مرضهائی كه در اثر عمل حجامت درمان می شوند عبارتند از: درد دندانها، فساد لثه ها، خفقان قلب، اختلال عمل كلیه ها، ناراحتیهای مزمن مثانه، ناراحتیهای رحم، به هم خوردگی قاعده حیض (رگل)، جوشهای جلدی و دملها.
بعد هم به تشریح عمل حجامت و شرایط انجام این عمل پرداخته است و می فرماید: كه چگونه باید آلات و اسباب حجامت را آماده سازند و پس از انجام عمل، موضع حجامت و فصد را چگونه علاج كنند و به چه ترتیب حالت شخص خون گرفته را به صورت عادی بازگردانند.
امام علیه السلام در این مورد، از عطرها و روغنهائی نام برده كه اثرشان در تنظیم وضع عمومی بیمار انكار ناپذیر است.
امام علیه السلام در مورد فصد، آشكارترین و آلوده ترین رگهای بدن را به فصاد (خون گیر) نشان می دهند، مانند: حبل الذراع (رگهای زیر بازو)، باسلیق و قیقال، بعد هم دستور لازم قبل از فصد و بعد از فصد را توضیح می فرمایند.
درباره شرایط موسمی، شرایط فضائی، شرایط مزاجی و سایر عوامل دخیل را بیان می فرمایند و به دنبال این دستورات به غذاها و
[ صفحه 98]
نوشابه هائی كه برای بیمار پس از فصد و حجامت مفید می باشد اشاره می كنند، مانند مكیدن انار ملس، نوشیدن شربتهای گوارا و خوردن غذاهای مقوی ولی زود هضم و بعد استراحت روحی و جسمی و دوری جستن از فعالیت و حركات و دور نگهداشتن اعصاب از هیجانات.
آن حجامت فنی با توضیحی كه داده شد، امروز هم در علم طب مقام شامخی را داراست تا آنجا كه هنوز پزشكان جهان نتوانسته اند در درمان بعضی از دردها خود را از حجامت بی نیاز بدانند و گواه این سخن، كتابهای طبی امروز است كه در برنامه های درسی دانشجویان پزشكی قرار دارد.
اما اینكه گفته شده «عمل حجامت حملی زیان بخش است، زیرا بیمار را به (كم خونی) مبتلا می سازد» البته این سخن در جای خود درست است، اما با فرموده های امام علیه السلام اختلاف ندارد زیرا امام علیه السلام عمل حجامت را در مزاجهای مقتضی ضروری شمرده و در عین حال به عوارض حجامت كه روی ساق پا انجام شود اشاره كرده اند كه می فرمایند:
«نباید فراموش كرد كه خون گیری از ساق پا بدن را ضعیف و نحیف می سازد و گاهی پیش می آید كه در نتیجه این حجامتها غشهای شدید (سستی و بی حالی) به انسان دست می دهد».
پس ملاحظه كردید كه امام علیه السلام عمل حجامت را در شرایط مقتضی و
[ صفحه 99]
روی مزاجهای متناسب و اوقات معین با وسایل معمول دستور داده است كه مسلما این دستور شامل گروهی كه به كم خونی و ضعف مزاج مبتلا هستند نخواهد شد.
[1] سعوط دوائي است كه در بيني مي چكانند و امروزه به وسيله قطره چكانهاي مخصوص استفاده مي كنند.